HABER MERKEZİ – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoan, Mısır ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı. İşte Erdoğan’ın konuşmasından satır başları: Değerli basın mensubu arkadaşlarım öncelikle sizleri sevgi ve hürmetle selamlıyorum. Gelişen 8 Ülke Teşkilatı Dönem Başkanı Mısır’ın ev sahipliğinde düzenlenen D-8 Zirvesi’ne iştirak ettik. D-8, ülkemizin öncülüğünde bildiğiniz üzere merhum Necmettin Erbakan hocamızın kuruluşunu yaptığı bir oluşumdur. Bangladeş, Endonezya, İran, Malezya, Mısır, Nijerya ve Pakistan’ın iştirakiyle 1997 yılında kuruldu. Teşkilatın sekreteryasına İstanbul’da konut sahipliği yapıyoruz. 3 kıtada temsil edilen ve 1 milyarı aşan nüfusuyla D-8, çeyrek asırlık süreçte yoluna güçlenerek devam ediyor. Bugün gelinen noktada D-8 teşkilatı, üyeleri ortasındaki ticaretin artışına katkı sağlayan bir yapıya dönüşmüştür. Kuruluş ideolojisinde temel alınan barış, diyalog, iş birliği ve adalet kavramlarının ne kadar kıymetli olduğunu bilhassa bölgemizde yaşanan son gelişmeler bize gösteriyor. Global ve bölgesel çapta siyasi, ekonomik ve insani büyük sınamalarla yüzleştiğimiz bu devirde D-8 kapsamındaki iş birliğimizi derinleştirmemiz büyük ehemmiyet arz ediyor.
Değerli arkadaşlar, “Gençlere Yatırım ve KOBİ’lere Destek” temasıyla düzenlenen tepemizde pek çok sıkıntıyı ele aldık. Teşkilatımızın en kıymetli teşebbüslerinden Tercihli Ticaret Anlaşması’na bilhassa tüm D-8 üyelerinin taraf olmasına dair gayemize Mısır’ın da mutabakata iştirakiyle ulaşmış olduk. D-8’i yeni üye ve ortaklara açmak suretiyle tesir alanımızı daha da genişletmeyi istek ediyoruz. Bu çerçevede can Azerbaycan’ın üyeliğini kabul ettik. Tepe hitamında kabul edilen Kahire Bildirisiyle iktisadi ve ticari iş birliğimizi ilerletme kararlılığımızı ilan ettik. Önümüzdeki periyotta idaresi Endonezya alacak. Endonezya’nın periyodunda tahminen bir yahut iki, tahminen üç ülkeyi daha D-8 üyeleri ortasına dahil etme durumu kelam konusu olabilir. Böylelikle D-8’i çok daha güçlü bir hale inşallah getirebiliriz. Tepede ayrıyeten, Filistin ve Lübnan’daki duruma ait ortak bildiriyi kabul ettik. Ortak bildirimizde İsrail’deki Netanyahu hükümetinin Filistin halkına yönelik saldırganlığını ve memleketler arası hukuk ihlallerini açık biçimde kınadık. Lübnan’da ise İsrail’in taarruzları binlerce günahsızın hayatını kaybetmesine, altyapının büyük ölçüde tahrip olmasına ve 1 milyondan fazla insanın yerlerinden edilmesine sebep oldu. Lübnan’da zorlukla tesis edilebilen ateşkes muahedesini memnuniyetle karşılamakla birlikte, ihlalleri de telaşla takip ediyoruz. Orta Doğu’da huzurun fakat Gazze’de kalıcı ateşkesin sağlanmasıyla mümkün olabileceğine inanıyoruz.
SURİYE’NİN İNŞAASI EN SAMİMİ ARZUMUZ
Değerli arkadaşlar, tepemizde Suriye’deki gelişmeler asli gündemi oluşturdu. Suriye’de 13 yıllık çatışmaların ve 61 yıllık Baas zulmünün sona ermesiyle birlikte yeni bir devir başladı. Suriye halkının liderliğinde ilerleyen bu yeni süreç, ülkenin birlik ve toprak bütünlüğünün tekrar tesisi suretiyle, istikrarın sağlanması bakımından çok fakat çok kıymetliydi. Suriye halkının rastgele bir yol kazasına mahal vermeden, geçiş sürecini suhuletle yönetmesine dayanak oluyoruz. Farklı etnik ve dini kümelerin yan yana sulh içinde yaşadığı ve komşuları için itimat kaynağı olan bir Suriye’nin inşası en samimi isteğimizdir. Bunun için Suriye’nin bekasını tehdit eden DEAŞ, PKK ve türevlerinin kökünün kazınması gerekiyor. Ülkemizin güvenliğine de kasteden bu terör örgütlerinin başlarını kaldıramaması için alanda önleyici önlem alıyoruz. Tepemizde bu mevzudaki kararlılığımızı tekrar teyit ettik. Ümit ediyorum ki; önümüzdeki süreçte alanda yaşanacak gelişmeler, sıla hasreti çeken Suriyeli kardeşlerimizin istekli formda vatanlarına dönmelerine imkan tanıyacaktır. Bu çerçevede tekrar imar ile mevcut kurumların ıslahı suretiyle Suriye’nin toparlanması için milletlerarası takviyeye muhtaçlık bulunduğuna işaret ettik. Ayrıyeten tepe esnasında Mısır Cumhurbaşkanı Sayın Abdülfettah el Sisi, İran Cumhurbaşkanı Sayın Mesud Pezeşkiyan, Pakistan Başbakanı Sayın Şahbaz Şerif’in yanı sıra iştirakçi öbür devlet ve hükümet liderleriyle görüşmelerimiz oldu. Bu görüşmelerde de ticari ve ekonomik bağlarımızla birlikte Gazze ve Suriye’deki durumu değerlendirdik. Bu niyetlerle sözlerime son verirken, tepemizde aldığımız kararların ülkemiz, bölgemiz ve tüm insanlık için hayırlara vesile olmasını Rabbimden niyaz ediyorum.
SORU – CEVAP
“TERÖR ÖRGÜTÜ İÇİN YOLUN SONU GÖZÜKÜYOR”
Bundan yaklaşık 2 ay evvel Tataristan ziyaretinizden dönerken terör örgütü PKK’nın Suriye’deki kolu olan PYD ve YPG’nin bilhassa terk edilmeye ve yalnız bırakılmaya mahkum olduğunu vurgulamıştınız. “Amerika terör örgütünü bir mühlet kucağında taşır fakat bu müddet dolunca da bunları kendi başına bırakmak zorunda kalacak” sözlerini kullanmıştınız. Bugün Suriye’de gelinen nokta bu mühletin dolmuş olduğunu gösteriyor diyebilir miyiz? Buna ek olarak “Biz sırtımızı PYD’ye, YPG’ye dayadık” diyenler vardı. Terör örgütünün tasfiye olmaya yakın olduğunu görüyoruz şu an için, o örgüte sırt yaslayanlara neler söyleyeceksiniz?
PKK/YPG’nin umutları boşa çıktı. Esed’in beklentileri farklıydı lakin bunlar tecelli etmedi. Yeni bir tablo ortaya çıktı. Esed’in şu anda Rusya’da olması, olayın ne kadar manidar geliştiğinin bir ispatı. Bundan sonraki süreçte Suriye’deki kardeşlerimiz, gelecekleri ile ilgili kararları kendileri verecek. Bizler de onlara devlet yapılanmasının nasıl olması gerektiği konusunda yardımcı olmaya çalışacağız. Bizim deneyimlerimiz oraya nasıl aktarılabilir, yeni bir toplumsal mukavele çerçevesinde bir devlet nasıl ayağa kaldırılabilir, bu mevzularda Suriye idaresine yardım edeceğiz. Bir devleti ayağa kaldırırken en değerli adımlardan bir tanesi anayasanın inşasıdır. Bu bahiste biz, başta Sayın Colani olmak üzere yeni Suriye idaresinde yer alan isimlerle bağlantısı başlatmış durumdayız. Bildiğiniz üzere Ulusal İstihbarat Teşkilatı Liderimizi gönderdik. Dışişleri Bakanımız bahsin bütün muhataplarıyla başından itibaren aslında diyalog halinde. Biz Suriye’de mevcut terör örgütlerinin etkisiz hale getirilme vaktinin geldiğini de göstereceğiz. Bize hudutlarımızın güneyinden rastgele bir tehdidin bundan sonra gelmemesi için bunu yapacağız. Zira bu türlü bir riski kabullenmemiz mümkün değil. Terör örgütünün tek gayesi hizmet ettikleri odaklara yaranmak olduğu için, yalnız kalmaya mahkumlar. Bu dün de böyleydi, bugün de böyle… Lakin yarınları olmayacak. Terör örgütü için yolun sonu görünüyor. Yıllarca bölgemizdeki halklara kan kusturdular. Başta Kürt kardeşlerimiz olmak üzere, Türklere, Araplara, Ezidilere ve nicelerine hayatı zehrettiler. Bölgenin geleceğinde teröristlere yer yok. Bilhassa PKK terör örgütü ve uzantılarının raf ömrü tükenmiştir. Suriye’de sağlanacak itimat ortamı, terör örgütlerinin militan teminini de engelleyecektir. Bundan sonra bölgemizde barış ve huzurun tesisi için yollar açıktır. Ülkemizdeki birtakım siyasi partiler, Suriye ile bağlantılar noktasında yakın bir vakte kadar farklı açıklamalar yapıyorlardı. Şu anda onlar herhalde birebir şeyleri söyleme durumunda değiller. Onların da bütün umutları suya düştü. Suriye, bu yeni oluşumla sahiden istikrarlı bir yapı kurduğu takdirde, İslam dünyasında bana nazaran çok güçlü bir yer alacaktır. Bugün 30 milyonun üzerinde bir nüfusa sahip bir Suriye, göz gerisi edilemez. Amerika Birleşik Devletleri ile Sayın Donald Trump’ın görevi devralmasıyla birlikte yapacağımız görüşmeler çok değerli. Ruslar Suriye’deki büyükelçilik ve başkonsolosluklarını kapatmayı düşünmediklerini söylüyorlar. Bu da Suriye için bana nazaran bir zenginliktir. Diplomatik misyonların devamında yarar var. Beni en çok sevindiren şeylerden bir tanesi de gerek İslam Dünyası gerekse Batıdan birçok ülkenin artık Sayın Colani ile irtibatlarını geliştiriyor olmasıdır. Bunlar da bir yerde yeni idareye itimadın işaretidir. Yeni periyotta Suriye, inşallah çok daha farklı bir biçimde ayağa kalkacaktır.
“İSRAİL’E SESSİZ KALAMAYIZ”
Yeni Suriye idaresinin bir öbür sorunu de güneyde İsrail’in işgal alanını bu fırsattan istifade ederek genişletiyor olması. Burada da Gazze’de olduğu üzere milletlerarası hukukun işletilmesi konusunda Türkiye’nin de katkı vereceği hazırlıklar var mıdır?
İsrail milletlerarası hukuku çiğnemeyi adet haline getirdi. Gazze’de milletlerarası hukuku ayaklar altına aldılar, dünya sessiz kaldı. Lübnan’da hâkim bir devletin toprağını işgal edip kan döktüler, dünya yeniden sessiz kaldı. İsrail’in pervasızlıklarına bugün Suriye maruz kalıyor. İsrail’in Golan Zirvelerini işgaline yönelik BM Güvenlik Kurulunun 1967’deki 242 numaralı kararı mevcut. Bu kararla İsrail’in Golan Zirvelerini işgal etmesi kınanmakla birlikte bölgeden çekilmesi talep ediliyor. Bu kararın yine hatırlatılması ve uygulanması için memleketler arası toplumun harekete geçmesi değerli. Batılı ülkelerden İsrail işgaline karşı cılız da olsa ses yükselmeye başladı. Halbuki İsrail, sivillerin üzerine birinci bombayı attığında dünya ayağa kalksaydı, İsrail bugün bu işgal adımını atacak hamaseti bulamazdı. Biz o gün sessiz kalmadığımız üzere, bugün de Suriye’nin topraklarını işgale kalkışan İsrail’e karşı sessiz kalmadık, kalmayız. İsrail, memleketler arası hukukun kendilerini de bağladığını er ya da geç öğrenecek. Biz her yerde İsrail’i köşeye sıkıştırmaya, hukuka uygun hareket etmeye zorlamaya devam edeceğiz. Fakat Suriye’deki durumdan kendisine yarar sağlamasının da önüne geçmek için memleketler arası tüm düzenekler faal bir formda kullanılmalı. Burada İsrail’in durdurulması için ABD başta olmak üzere Batılı ülkelere büyük vazifeler düşüyor. İsrail’in Suriye’nin topraklarını işgalinin kabul edilemeyeceği en gür formda söz edilmelidir. Yarın çok geç olmadan bölgemizdeki huzuru ve istikrarı daima tehdit eden İsrail saldırganlığına “dur” denilmelidir. Yoksa İsrail bumerangı yarın onları her kaidede destekleyenleri de gaye alır. Dün yaptığımız ihtarlara kulak tıkayanlar, doğruları söylediğimizi bugün gördüler. Yarın, pişman olmamak için, bugün yaptığımız ihtarları dikkate alıp gerekli adımları atmalarını tavsiye ediyorum.
“BİZE GÜVENENİ YOLDA BIRAKMAYIZ”
Lübnan Başbakanı Necip Mikati ile bir görüşme yaptınız ve basın toplantısında Sayın Mikati’nin dikkat çekici bir sözü oldu. Mikati ‘Lübnan bir kriz yaşadı fakat şunu öğrendik, evvel Allah’a daha sonra da Türkiye’ye güvenmemiz gerektiğini öğrendik.’ dedi. Bu sözleri değerlendirmenizi rica edeceğiz.
Sayın Mikati ile D-8 Tepesinde beraberdik, kendisine “Önce Allah’a sonra Türkiye’ye güveniyoruz ifaden halkımızın ortasında çok önemli olumlu bir reaksiyon meydana getirdi.” dedim. Sayın Mikati’nin Türkiye’ye güven duyduğunu lisana getirmesi de uğraşlarımızın takdir edildiğinin göstergesidir. Biz, dostlarımız ve kardeşlerimiz için inançlı liman olduğumuzu tarih boyunca tekraren kanıtladık. Biz, yaptığımız ihtarlarda da, aldığımız önlemlerde de, zımnî ajandalarda kayıtlı gündemlerle hareket etmeyiz. Mertçe konuşur, mertçe davranırız. Bize güvenen, bizimle yol yürüyen kimseyi de yarı yolda bırakmaz, gerisinden kuyu kazmayız. Anadolu irfanında bu anlayış “Yaratılanı severiz Yaratandan ötürü” halinde özetlenir. Bizim yürüdüğümüz yol da, amaçlarımız de bu istikamet üzerinedir. Ayrımcılık, tefrika bizim kitabımızda yer bulmaz. Hazreti Ali “Gönülleriniz bir olmadıktan sonra sayıca çok olmanın bir manası yoktur.” der. Bizim emelimiz o gönül birlikteliğini sağlamaktır. Hele hele tarihi, kültürel bağlarımızın bulunduğunu ülkeler ve milletlerle bu birlikteliği oluşturmak için ağır uğraş sarf ederiz. Temenni ediyorum ki Türkiye-Lübnan bağlarını güçlendirerek Lübnan’ı kısa vakitte bu bölgede ayağa kaldırırız. Fakat evvel bu İsrail saldırganlığı problemini çözmemiz gerekiyor. İsrail bütün bu zulmün, attığı bombaların bedelini ödemesi lazım.
“DÖNÜM NOKTASI OLABİLİR”
Suriye topraklarında 8 Aralık’ta başlayan ihtilal süreci devam ederken diplomasi ayağında birçok görüşme gerçekleştirdiniz. Bilhassa bu hafta hem yüz yüze hem telefonda ağır bir trafik vardı. Suriye’nin toprak bütünlüğü konusunda Türkiye’nin telaffuzlarına dayanak verildiği ve hakkının teslim edildiğine tanıklık ettik. Muhataplarınızla görüşmede itiraz eden bir görüşle karşılaştınız mı?
Ben doğrusu bu mevzuda olumsuz bir yaklaşım görmedim. Bölgesel ve global her kriz ve gelişme diplomasi trafiğimizi artırıyor. Görüşmelerimiz, Suriye’nin geleceği, barış süreçleri ve uluslararası iş birliği açısından kıymetli bir dönüm noktası olabilir. Suriye diplomasimiz kapsamında görüştüğümüz başkanlara Türkiye’nin, Suriye’nin egemenliği, toprak bütünlüğü için uğraş gösterdiğini anlattım. Suriye’nin toprak bütünlüğünü müdafaanın yolu öncelikle terör örgütleri ile çabadan geçiyor. DEAŞ mazereti ile PKK ve uzantılarına sahip çıkma anlayışında olanlar var. Bu yaklaşım yakın geçmişte Suriye’yi bölünmenin eşiğine getirdi. Biz en başından beri PKK ve uzantılarıyla da, DEAŞ ögeleriyle da uğraş ettik, ediyoruz. Batılı ülkelerin caddelerinde, meydanlarında nasıl DEAŞ şov yapamıyorsa PKK ve uzantıları da yapamamalı. Yalnızca caddeler meydanlar değil, toplumsal alanlardan kültürel mecralara kadar her yerde terör yapılanmaları ile gayret kural. Bizim Suriye ile 900 kilometreyi aşkın bir hududumuz var. Bütün bu hudut çizgisinde Esed’e karşı duvarlardan tutun gidiş-gelişlere kadar önemli manada engelleme adımları attık. Şu an itibariyle yeni idarenin oluşmasıyla inşallah Suriye-Türkiye bağlantılarını biz çok daha farklı bir yere taşıyacağız. Dikkatinizi çeken bir şey herhalde vardır. Halep’teki çarşılar, Halep’teki alışveriş yerleri bir anda hareketlendi. Savaştan evvel Esed vaktinde oraya yaptığım ziyarette, oradaki kapalı çarşının motamot bizim kapalı çarşılar üzere hareketli bir yer olduğunu görmüştüm. Yani orada tarih var, ticaret var. Şu anda da hareket var. İnşallah bu hareket oraya rahmeti getirecektir diye düşünüyorum.
“TRUMP’IN TESPİTLERİ YERİNDE”
Amerika’nın seçilmiş Başkanı Donald Trump geçtiğimiz günlerde Suriye ve Türkiye ve sizinle ilgili değerli açıklamalar yaptı. Sizinle ilgili övgü dolu sözleri var. Sizin için ‘Çok akıllı bir adam, çok güçlü, çok çetin, uygun anlaştığım biri’ diyor. Bu mevzularda, bu söyledikleriyle ilgili ne diyeceksiniz? Suriye ile ilgili de ‘Suriye’de olacakların anahtarı Türkiye’dir’ diyor. ‘Suriye’de ilerleyen güçlerin ardında Türkiye var’ diyor. ‘Ve ben bundan rahatsız değilim’ diyor. Bu hususta ne diyeceksiniz?
Sayın Trump’ın sözleri kendisinin ve önümüzdeki aylarda oluşturacağı idaresinin Türkiye’ye bakışını özetliyor. Türkiye’nin gücünün ve aktifliğinin bizdeki muhalefet dışında herkes farkında. Aslında onlar da birtakım şeylerin farkındalar lakin gerçekleri konuşmaya lisanları alışkın olmadığı için çarpıtıyorlar. Türkiye’nin diplomaside artan gücünü milletlerarası fikir kuruluşlarından medyaya varıncaya kadar herkes yazıp çiziyor. Biz de gücümüzün ve etkinliğimizin farkındayız. Bu gücün kaynağı olan milletimize yaraşır biçimde hizmet etmenin sıkıntısındayız. Geçenlerde de söylediğim üzere Türkiye, Türkiye’den büyüktür. Bizim topraklarımızı korumak, ülkemizi kalkındırmak, köklerimize tutunarak ileriye adımlar atmak üzere bir gayemiz var. Bunun yanında dostlarımızın, kardeşlerimizin yanında durma sorumluluğunu omuzlarımızda hissediyoruz. Şam’da büyükelçiliğimizi yine faaliyete geçirdik, orada ismimizi gören Suriyeli kardeşlerimizin hissiyatlarına bir bakın. Türk beklenendir, kelamı öylesine kurulmuş bir cümle değildir. Türkiye’nin gönül hudutları fiziki hudutlarının çok ötesindedir. Gittiğimiz her ülkede, ayak bastığımız her coğrafyada, bunu gördük. Sayın Trump da aslında bir durum tespiti yaparak ülkemizin gücü ve aktifliğinin altını çiziyor. Yanlışsız kelama ne denir? Tespitler yerinde. Ortamızda rastgele bir kahır sahiden yok. Şu an itibariyle kendisi seçildiği andan itibaren görüşmelerimizi yaptık. Sayın Trump pragmatik bir siyasetçi. Kendi ülkesine ve müttefiklerine maliyet üreten siyasetleri değiştirme vizyonuna sahip. Devir-tesliminden sonra tekrar herhalde biz de birinci tebriğimizi yapar, gündemimizde bulunan hususları içtenlikle ele almaya başlarız.
“BU ZULÜMLER UNUTULMAYACAK”
AFAD’ın Esad rejiminin azap üssü olarak bilinen Sednaya’daki çalışmalarını soracaktım. Orada kayıp Türk vatandaşları var mı?
Yok, o denli bir bilgi getirmediler bize. Bu 6 kat yerin tabanındaki cezaevinin nasıl olduğunu ve burada insanların ne hallere sokulduğunu gördünüz. Biz Türkiye olarak bu işi seyretmedik, tribünde kalmadık. AFAD’ımızı tüm teçhizatıyla ekipmanlarıyla birlikte Suriye’ye gönderdik. Orada o çalışmaları yapmaları, o çalışmalarla ilgili raporların oluşturulması, hem bölgeye hem İslam dünyasına hoş bir bildiri vermiştir. AFAD’ımız orada vazifesini yaptı ve döndü. Oradaki acı tabloları, o tünelleri gördünüz. Tünellerin uzunlukları, oraların içler acısı hali, hepsi birer felaket. Dünya Suriye’nin bu halini görüp, gereken notu gerekli yerlere vermiştir diye düşünüyorum. Bizler de bilhassa AFAD’ımızla orada başarılı bir operasyon yaptık, sonucunu aldık. Bütün bunlar tarihe çok kıymetli bir kayıt olarak düşülecektir diye düşünüyorum. Sednaya Hapishanesi bizim yıllardır söylediklerimizi doğruladı. Oradaki zulümler, azaplar, yargısız infazlar, Baas Rejimi gerçeğinin en acı fotoğraflarından biridir. Her zulüm gören coğrafyada olduğu üzere, Suriye’de de toplu mezarlara rastlanıyor. Anlaşılan Suriye’de şimdi, zulüm ve azap fotoğrafının tamamını görebilmiş değiliz. Bunun için biraz daha vakte muhtaçlık olacak. Kendi halkına böylesi zulmeden Esed idaresinin bunların hesabını milletlerarası hukuk yerinde vermesi için elimizden geleni yapacağız. Umarım Sednaya fotoğrafı “Türkiye’nin Suriye’de ne işi var?” diyenleri, “Suriyelilere kapılarımızı neden açtık?” diye yabancı düşmanlığını körükleyenleri, “Esed af ilan etti Suriyelileri ülkelerine gönderin” diyerek bizlere akıl verenleri bir nebze olsun utandırmıştır. Hala tıpkı cümleleri kuranların insani pahalarını Esed’in vefat preslerinde ezdiğini, vicdanlarını yerin yedi kat altındaki zifiri karanlık hücrelere kapattıklarını düşünmemek elde değil. Suriye’de kayıpların acıları dinmeyecek, lakin Suriye düştüğü yerden kalkacak. Bu zulümler unutulmayacak. Unutulan zulmün tekrarlanacağını biliyoruz. Kardeş Suriye halkı, bugün kanayan bu yaralarını sarıp, tekrar hür ve müreffeh bir gelecek inşa etmek için bir ve bütün olacak. Yanlarında ise daima kardeşleri Türkiye’yi bulacaklar.
“SURİYELİ ÇOCUKLAR OKULLARINI BU YIL BURADA BİTİRECEKLER”
Suriyeliler konusunda siz çok ağır tenkitlere tabi oldunuz, her türlü sorunun kaynağı olarak Suriyeliler gösterildi. Seçimlerde de aleyhinizde konuşuldu. Bugün şöyle geri dönüp baktığınız vakit, ‘İyi ki Suriyelilere sahip çıktık, vicdani misyonumuzu yaptık’ diyor musunuz? Bir de Türkiye’nin bölgedeki gücü arttı. AGİT Genel Sekreterliğine Feridun Sinirlioğlu Bey geldi. Öte yandan Somali ve Etiyopya ortasındaki meseleleri çözdünüz. Bu mevzuyla ilgili görüşünüz nedir?
Bölgedeki bütün bu gelişmelerde adımımızı inanarak attık. “Biz Ensar’ız, onlar Muhacir…” derken bizim değişmez kaynaklarımıza, kutsal kıymetlerimize dayanarak bunları söyledim. Lakin muhalefet bu türlü bakmıyordu. Ensar kavramı ne manaya gelir, Muhacir ne manaya gelir bunları anlamak üzere bir sıkıntıları yoktu. Pekala ne oldu artık? CHP kendi içinde bölük pörçük, paramparça. Öbür tarafta Dem, onu zati söylemeye gerek yok. Biz bu süreçte terörle çabayı de çok kararlı bir biçimde yaptık. Elhamdülillah neticeyi de aldık ve alıyoruz. Hudut uzunluklarında bu kadar duvar örüyoruz. Bu duvarları kendi ülkemizi terör tehdidinden koruyalım diye inşa ettik, ediyoruz. Bunun yanında yeni bir adım daha atacağız. Irak’la, Suriye’yle ticari bağlantılarımızı ağırlaştıracağız. Bu, gerek Suriye için gerek Türkiye için yeni bir hareketlenmeyi her bakımdan getirecek. Bununla birlikte de bölgeye farklı bir hava gelecek. Gaziantep şu anda hareketlendi. Kilis birebir formda hareketleniyor ve daha da hareketlenecek. Biz ülkemize sığınan bu insanları kovmuyoruz. Biz bu insanlara “Evine gidersen git ancak gönüllülük aslına nazaran git. Siz bizim başımızın üstündesiniz. ‘Ben konutuma gideceğim’ diyorsanız konutunuza gidebilirsiniz.” diyoruz. Şu anda zati Suriyeli çocukların okulları devam ediyor. Okullarını bu sene burada bitirecekler. Ondan sonra Suriye’de, Dara’da, Deyrizor’da, Suriye’nin başka bölgelerinde meskenleri varsa oraya rahatlıkla gidebilirler. Savunmadan tutun, eğitime, güce kadar birçok alanda iş birliği yapacağız. Suriye’nin şu anda güçte önemli külfetleri var. Fakat biz onların güçteki bu bütün sıkıntılarını da inşallah hızla gidereceğiz. Bu bahiste da Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığımız oraya her türlü imkanı inşallah sağlayacak.
Etiyopya Somali konusu da değerli. Etiyopya ile Somali ortasındaki o barışın adımlarını gerçekten farklı ve kararlı bir biçimde attık. Gerek Etiyopya Başbakanı gerek Somali Cumhurbaşkanı sağ olsunlar bizim bu arabuluculuğumuza olumlu yaklaştılar. Yaptığımız basın toplantısında da bunu ortaya koydular. Güç da olsa muahede bir yıllık sürecin akabinde sağlanmış oldu. Etiyopya’nın burada bir değerli kahrı var. Etiyopya, topraklarından denize ulaşamıyor. Bunun için Somali’nin egemenliği ve toprak bütünlüğü temellinde bir adım atıldı, Etiyopya’ya denize erişim imkanı tanındı. Etiyopya çok büyük bir ülke. Bu türlü büyüklükte bir ülkenin bu türlü bir imkanı yakalaması gerekir. Biz Somalili kardeşlerimize, bilhassa Cumhurbaşkanı Hasan Pir’e bunu da söyledik. “Artık burada Etiyopya’ya takviye vereceksiniz. Bir adım atalım ve bu buluşmamızın en kıymetli sonucu de bu olsun, Etiyopya denize açılsın.” dedik. 7 saat yalnızca üçümüz değil, heyetler de ortalarında görüştü. Bazen görüşmeler çıkmaza da girdi. Böylesi anlarda devreye girdik, sıkıntıyı çözdük.AGİT konusuna gelirsek; Türkiye’nin aktifliğini ve sorun çözme kapasitesini bilen AGİT üyesi ülkeler oy birliği ile Sayın Feridun Sinirlioğlu’nu Genel Sekreterlik üzere kıymetli bir vazifeye layık gördü. Türkiye hem bölgesinde hem de global sıkıntılara yaklaşım üslubu ile öne çıkıyor. AGİT tüm bu özelliklerimiz nedeniyle ülkemize duyduğu itimadı ortaya koymuştur.
“SURİYE ZENGİNLEŞECEK”
Türkiye, Suriye’nin iç savaşı başladığı 2011 yılından beri Suriye’nin toprak bütünlüğüne ve birliğine vurgu yaptı. Bu bağlamda hayli dengeli ve yapan bir siyaset izledi. Bugün yeni bir devir başladı. Aslında kısmen de değindiniz. Bu yeni periyotta geçmişte olduğu üzere Türkiye herhalde Suriye halkının yanında olacak, bunu vurguladınız. Yeni periyotta Türkiye’nin Suriye siyasetinin çerçevesini ne halde çizersiniz?
Yıllardır Esed zulmüne maruz kalan Suriye halkı birliğini ve kardeşliğini tekrar tesis etmeye çok yaklaştı. Önümüzdeki süreçte hiçbir gücün terör örgütleriyle iş tutmaya devam edeceğini düşünmüyoruz. Ülkenin öteki bölgelerinde bulunan DEAŞ, PKK-YPG üzere terör örgütlerinin başı en kısa müddette ezilecektir. Terörden arındırılmış ve halkı tarafından yönetilen bir Suriye’nin inşası için dün olduğu üzere bugün de elimizden geleni yapacağız. Bölge terör örgütlerinden temizlendikten sonra da Suriye’yi ayağa kaldıracak adımlar hızlanacaktır. Suriye’nin kaynaklarının Suriye halkının huzur ve refahı için kullanılması konusu da önemli. Bugüne kadar Suriye’nin kaynakları terör örgütleri başta olmak üzere bölgede faaliyet gösteren kümelere aktı. Bu musluklar Suriye ihtilali ile kapatıldı. Artık ülke bütün gücünü ayağa kalkmak için kullanacak. Türkiye Suriye’nin tekrar imarı ve kurumlarının ihyası için takviye olmayı sürdürecektir. Milletlerarası toplumun da buna katkı sunması için çalışıyoruz. Suriyeli mültecilerin ülkelerine dönmesiyle Suriye yine zenginleşecek, üretime odaklanacak ve kalkınacaktır.
“HAKAN FİDAN SURİYE’YE GİDECEK”
Suriye’de devlet kurumları yine ayağa kaldırılacak, anladığımız kadarıyla bunun teknik çalışmaları yapılıyor. Bunun yanı sıra Suriye’nin inşa evresi da olacak. Suriye’deki yine yapılanma sürecinde öncelik verilen dalları sormak istiyorum. Türkiye’nin buradaki ekonomik katkıları ne olacak? Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanması için milletlerarası aktörlerden hangi somut adımları bekliyorsunuz? Türkiye’nin İdlib’deki insani yardım faaliyetleri konusunda memleketler arası toplum gereğince katkı veriyor mu?
Suriye’de çatışmalar ve yıllarca süren savaş, kentlerin ve devletin altyapısını çökertti. Yaraları sarmak için kentlerin tekrar imarı değerli. Suriyeli mültecilerin ülkelerine istekli dönüşü ve sürdürülebilir bir ömür kurmaları için barınma sıkıntısını halletmek gerekiyor. Yeni meskenler, iş alanları, üretim ve güç tesisleri, tarım ve hayvancılığa yönelik tesisler süratle oluşturulmalı. Suriye iktisadı de çökmüş durumda. Suriye’ye yönelik Esed rejimi nedeniyle konulan ambargo ve kısıtlamaların kaldırılması ülkenin tekrar toparlanması için yarar sağlar. Suriye’nin yine memleketler arası topluma entegre edilmesi bir öbür bahis. Suriye’nin geleceğini temellendirecek, kapsayıcı bir anayasa yapmak ve siyasi sistem inşa etmek de bu adımlar kadar gerekli. Suriye’nin geleceğine Suriye halkının karar vereceği gerçeğini kimsenin aklından çıkartmaması gerekir. İnsani yardımlar konusunda yeterlilik kelam konusu değil. Suriye’ye şu anda o beklenen insani yardımın geldiği de yok. Biz Türkiye olarak bugüne kadar Suriye’ye yeni periyot için insani yardım bazında birçok katkılar yaptık. Artık de bu ihtilalden sonra bu insani yardımlarımız devam ediyor, devam edecek. Bu yeni idarenin bilhassa gereksinimi olan birçok öge bulunuyor. Bu ögeler konusunda da onları yalnız bırakmayacağız. Bilhassa DEAŞ, PKK/YPG bunlarla çabada onların hiç yalnız kalmaması lazım. Gereken neyse bunları yapacağız. Yakında Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan da inşallah oraya gidecek. Yeni yapılanmayı birlikte yapacaklar.